Politieke filosofie

Ik ben cum laude afgestudeerd aan de tweejarige onderzoeksmaster filosofie. Mijn specialisatie was politieke filosofie. Ik ben nu buitenpromovendus bij de Open Universiteit, waar ik onderzoek doe naar op het snijvlak van tussen filosofie, politiek en communicatie. De werktitel van mijn proefschrift is The Democratic Ecosystem in Crisis: A Phenomenology of Ecological Givenness in Political Talk

De crisis van het democratische ecosysteem

Mijn onderzoek richt zich op de huidige crisis van de democratie. De opkomst van autocratische politici zoals Wilders, Baudet, Trump, Orbán, Erdoğan en Le Pen is geen toeval en kan niet uitsluitend aan hun persoonlijkheid of retoriek worden toegeschreven. Zij maken gebruik van structurele mogelijkheden binnen het politieke speelveld — zoals zwaktes in de rechtspraak, de media, het onderwijs en politieke besluitvorming.

Mijn centrale stelling is dat deze instituties geen op zichzelf staande sectoren zijn, maar onderling verbonden deelsystemen van een groter geheel: het democratisch ecosysteem. Dit ecosysteem is in de afgelopen decennia sluipenderwijs verzwakt.

Het democratisch ecosysteem heeft twee kanten. Enerzijds is het een ruimte van verschijnen — een veld waarin politieke fenomenen zich kunnen manifesteren en waar publieke meningsvorming mogelijk wordt. Anderzijds is het een relationeel netwerk: een web van onderlinge afhankelijkheden tussen instituties, praktijken en vormen van spreken, waarin het mogelijk wordt dat burgers, feiten en perspectieven met elkaar in contact treden.

Door te analyseren wat politieke gesprekken ons vertellen over dit ecosysteem als geheel wil mijn onderzoek bijdragen aan een beter begrip van wat er nodig is om de veerkracht van democratische samenlevingen duurzaam te herstellen.

Een fenomenologie van ecologische gegevenheid

Filosofisch bouw ik voort op de traditie van de fenomenologie, in het bijzonder het werk van Edmund Husserl, Hannah Arendt en Jan Patočka. Binnen die traditie pleit ik voor een verschuiving: weg van het klassieke uitgangspunt waarin het subject centraal staat, en naar een benadering waarin de wereld als gedeelde omgeving het vertrekpunt vormt.

Ik noem dat ecologische gegevenheid: het idee dat politieke verschijnselen niet zomaar verschijnen vanuit individuele intenties, maar mogelijk worden gemaakt door een onderliggend ecosysteem — een netwerk van instituties, praktijken en relationele velden die ‘verschijning’ als zodanig ondersteunen of belemmeren.

Door deze ecologische lens toe te passen op politieke verschijnselen, wordt zichtbaar hoe kwetsbaar het publieke domein is voor erosie — en hoe belangrijk het is om de structurele voorwaarden van politieke verschijning opnieuw serieus te nemen. Ik beperk me dan ook niet tot abstracte filosofie.  Ik pleit voor een ecologische benadering van politiek, die zich niet beperkt tot wat er op dit moment verschijnt (de fenomenen) maar ook op wat indirect hierin gegeven is, zoals de mogelijkheidscondities van wat verschijnt.